ΜΝΗΜΗ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΑΡΑΒΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΙ ΑΛΕΚΟΥ ΠΑΝΤΑΖΗ
Με μεγάλη θλίψη πληροφορηθήκαμε ότι την 28ηΑυγούστου 2023 έφυγε από τη ζωή ο αγαπημένος και άξιος συνάδελφος Αλέκος Πανταζής.
Με αφορμή αυτή τη θλιβερή είδηση, αλλά και την απώλεια του Καθηγητή Αθανάσιου Αραβαντινού ο Ηλίας Μπεριάτος έγραψε δύο προσωπικά σημειώματα, που όπως το ζήτησε, μοιραζόμαστε με την οικογένεια του ΣΕΠΟΧ.
Για τον καθηγητή Θ. Αραβαντινό
Θα μπορούσαμε να πούμε πολλά. Είχα και εγώ την τύχη – όπως και πολλοί συνάδελφοι – να τον έχω δάσκαλο και αλλά και να συνεργαστώ μαζί του από άλλες θέσεις.
Θα ήθελα να τονίσω με την ευκαιρία, την διάσταση της κεφαλλονίτικης καταγωγής του. Όταν βλεπόμαστε με ρωτούσε πάντα τι κάνει η ιδιαίτερη πατρίδα μας … Όπως μου είχε πει ο ίδιος, ο παππούς τους ήταν αγρότης από τους Σουλλάρους, ένα χωριό κοντά στο Ληξούρι της Κεφαλλονιάς, ενώ ο πατέρας του γιατρός ο οποίος πολέμησε ως έφεδρος αξιωματικός στους βαλκανικούς πολέμους.
Ο Θανάσης Αραβαντινός ανήκει στη χορεία των κεφαλλονίτικης καταγωγής αρχιτεκτόνων και πολεοδόμων που ξεχώρισαν και διέπρεψαν. Υπενθυμίζω τους κορυφαίους στην Ελλάδα αρχιτέκτονες του μεταπολεμικού κυρίως μοντερνισμού (σε παρένθεση έργα τους στο νησί) Θουκυδίδη Βαλεντή (Α’ Δημοτικό Σχολείο Ληξουρίου), Χαράλαμπο Σφαέλο, συνεργάτη του Πικιώνη (Ξενοδοχείο Ξενία Αργοστολίου), Πάτροκλο Καραντινό από ιστορική οικογένεια (Αρχαιολογικό Μουσείο Αργοστολίου, Μαντζαβινάτειο Νοσοκομείο Ληξουρίου και Γυμνάσιο Ιθάκης ).
Ηλίας Μπεριάτος 19 Οκτωβριου 2023
Στη μνήμη του Αλέκου Πανταζή
Μάθαμε δυστυχώς καθυστερημένα για την απώλεια του αγαπητού μας συναδέλφου Αλέκου Πανταζή (28-8-23) που μας προκάλεσε μεγάλη θλίψη αλλά έφερε στην επιφάνεια και πολλές αναμνήσεις…
Ο Αλέκος, με λαμπρές μεταπτυχιακές σπουδές στην Αγγλία (PhD πολεοδομίας) πρωτοστάτησε σε μια εποχή (δεκαετίες ‘80 και ‘90) πρωτόγνωρης δραστηριότητας και εργώδους προσπάθειας για τα πολεοδομικά και χωροταξικά πράγματα της χώρας. Όταν υπήρχε εποικοδομητική συνεργασία των τότε ηρωικών υπηρεσιών στο ΥΧΟΠ με έντιμους και γνώστες επαγγελματίες μελετητές (τουλάχιστον στην πλειονότητα τους) που νοιάζονταν πρωτίστως να εφαρμόσουν τις αρχές και τις αξίες του χωρικού σχεδιασμού (και όχι να διαπλέκονται με τους τοπικούς παράγοντες εις βάρος της πολεοδομικής δεοντολογίας).
Τον γνώρισα στα μέσα της δεκαετίας του ’70, μέσω του Αντώνη Τρίτση, ο οποίος μας συγκέντρωνε (μια ομάδα αρχιτεκτόνων-πολεοδόμων) στο διαμέρισμα του αείμνηστου Γιάννη Καλαντίδη, κοντά στο Μουσείο και συζητούσαμε για την πολεοδομία, τη χωροταξία και την πολιτική. Δούλεψα, συνεργάστηκα και έζησα (με την έννοια της οικογενειακής φιλίας) με τον Αλέκο για τρείς και πλέον δεκαετίες. Αυτή η διαχρονική επαφή μου έδωσε την ευκαιρία να γνωρίσω το χαρακτήρα του σε ευχάριστες αλλά και δύσκολες περιστάσεις. Τόσο στη δημόσια όσο και στην ιδιωτική του ζωή ο Αλέκος διακρινόταν για την εντιμότητα, την ειλικρίνεια, την ευθύτητα του καθώς και για την συνέπεια λόγων και πράξεων. Ήταν γενικά άνθρωπος χαμηλών τόνων που ήξερε όμως να υπερασπίζεται με δυναμισμό τις απόψεις του. Και κυρίως ήταν αποτελεσματικός.
Ο Αλέκος δούλευε αθόρυβα, συστηματικά και στοχευμένα με ό,τι καταπιανόταν. Το 1981 με την κυβερνητική αλλαγή ήταν ο πρώτος που ο Τρίτσης πήρε μαζί του στο υπουργείο για την πολεοδομική πολιτική. Συγκατοικήσαμε μαζί (δίπλα –δίπλα τα γραφεία μας) στον περίφημο 4ο όροφο του κεντρικού κτιρίου του τότε ΥΧΟΠ (Αμαλιάδος 17) για τέσσερα χρόνια, συνεργαζόμενοι με τις εξαιρετικών ικανοτήτων προϊστάμενες διευθύνσεων και τμημάτων των υπηρεσιών (όπως Φ. Αναιρούση, Α. Βλαντού, Φ. Μπαζού, Α. Κουδούνη, Α. Βαϊνά και πολλά άλλα στελέχη).
Ο Αλέκος ήταν εκείνος που με τη γνώση και τη ‘ηπειρώτικη’ υπομονή του, με έναν ‘απαιτητικό’ υπουργό Τρίτση και με την αδιάκοπη συνεργασία του με τις αρμόδιες υπηρεσίες πολεοδομίας, κατάφερε να συντονίσει όλους τους εμπλεκόμενους ώστε σε χρόνο ρεκόρ να γεννηθεί ο επονομασθείς ‘προσωρινός’ οικιστικός νόμος 1337/83 που αποτέλεσε το θεσμικό πλαίσιο για την γνωστή Επιχείρηση Πολεοδομικής Ανασυγκρότησης (ΕΠΑ) της χώρας, τη μεγαλύτερη παρέμβαση στα οικιστικά πράγματα. Ένας νόμος λιτός και σαφής, σε αντίθεση με τους σημερινούς πολεοδομικούς νόμους, οι οποίοι κατά γενική ομολογία είναι μνημεία βερμπαλισμού, κακονομίας και κακής νομοθέτησης. Ήταν η πρώτη εφαρμογή του άρθρου 24 του Συντάγματος για υποχρεωτική εισφορά σε γη και σε χρήμα Και αυτό, παρά τις λυσσαλέες διακομματικές αντιδράσεις και αντιστάσεις. Μπήκε έτσι η βάση για τη διευθέτηση του προβλήματος της άναρχης και ασχεδίαστης εκτός σχεδίου δόμησης με τα αυθαίρετα που είχαν συσσωρευθεί τις προηγούμενες δεκαετίες γύρω από τα αστικά κέντρα.
Ας σημειωθεί ότι με την ΕΠΑ κινητοποιήθηκε όλο το τεχνικό-επιστημονικό-μελετητικό δυναμικό της χώρας που δούλεψε χωρίς τα σημερινά ηλεκτρονικά μέσα και παρόλες τις δυσκολίες, όλες οι πόλεις και κωμοπόλεις της χώρας απέκτησαν Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΓΠΣ), δηλαδή το στρατηγικό πλαίσιο (μπούσουλα) ανάπτυξής τους (χωρίς να λογαριάσουμε τα 51 χωροταξικά νομών, τις εκατοντάδες πολεοδομικές μελέτες, τις δεκαδες ΖΟΕ κ.ά.).
Ειδική αναφορά πρέπει να γίνει στη μάχη που δόθηκε ώστε να είναι οι ακτές ανοικτές στον κόσμο, αφού αποτελούν κοινόχρηστο χώρο και κοινωνική ιδιοκτησία. Ο Αλέκος βρέθηκε στο επίκεντρο των προσπάθειών της πολιτικής του Τρίτση για να αλλάξει ριζικά η κατάσταση και να μπει τέρμα σε ένα απαράδεκτο καθεστώς. Το κίνημα που δημιουργήθηκε τότε έχει καταστεί δραματικά επίκαιρο σήμερα μετά τις εξελίξεις αυτού του καλοκαιριού για ελεύθερες παραλίες («κίνημα πετσέτας»).
Υπενθυμίζουμε ότι ο νόμος 1337/83 του Τρίτση αύξησε το μέγιστο πλάτος της παραλίας από 30 σε 50 μέτρα από τη γραμμή του αιγιαλού, καθιέρωσε διόδους πρόσβασης στην παραλία ανά 300 μέτρα (χωρίς παρόδια δόμηση !), θέσπισε νέα ζώνη 500 μέτρων από τον αιγιαλό στην οποία απαγορεύονται οι περιφράξεις εκτός ειδικών περιπτώσεων και πολλά άλλα. Νομοθεσία που ισχύει μέχρι σήμερα…
Όταν έφυγε ο Τρίτσης το 1984, ο Αλέκος έμεινε ως γενικός γραμματέας επί υπουργίας Κουλουμπή και ήταν ο εγγυητής της συνέχισης της πολιτικής της ΕΠΑ. Δούλεψε υπομονετικά, σαν μυρμήγκι, για τέσσερα και πλέον χρόνια για να θεσμοθετηθούν όλα σχεδόν τα ΓΠΣ μέσα στη δεκαετία του ’80! Και πολλές ΠΜΕΑ.
Τη δεκαετία του ’90 ο Αλέκος, πέρα από την επαγγελματική του δραστηριότητα ανέλαβε επί υπουργίας Λαλιώτη το δύσκολο έργο του συντονισμού για τη σύνταξη του ‘οριστικού’ οικιστικού νόμου 2508/97 που ήταν και ο αρχικός στόχος από το 1981. Και πάλι βρεθήκαμε να δουλεύουμε παράλληλα (Εγώ είχα αναλάβει τον συντονισμό για τον Χωροταξικό νόμο 2742/99). Με τις πολύ καλές επαφές και σχέσεις του με τους αυτοδοιοικητικούς φορείς (ΟΤΑ-ΤΕΔΚ-ΚΕΔΚΕ) και την αγαστή συνεργασία του με το υπουργείο εσωτερικών που εκπονούσε τον «Καποδίστρια» (επί υπουργίας Α. Παπαδόπουλου) ο Αλέκος κατάφερε να ολοκληρώσει ένα νόμο –πλαίσιο που παρά τις άστοχες τροποποιήσεις (διάβαζε κακοποιήσεις) που υπέστη κατά καιρούς, επιβιώνει μέχρι και σήμερα.
Με το Αλέκο συνεργαστήκαμε και στην μελετητική εταιρεία ‘Φίλων’ που είχε ιδρύσει, πάνω σε διάφορες μελέτες (όπως π.χ. για τα μικρά νησιά «4ης ταχύτητας’ Καστελόριζο, Χάλκη, Τήλο κλπ.). Στη συνεργασία του και στις επαγγελματικές συναλλαγές του ήταν κάτι περισσότερο και από άψογος! Όλοι έχουν να πουν τα καλύτερα γι’ αυτό. Ο Αλέκος ήταν ένας άνθρωπος με χιούμορ αλλά σοβαρός και αυστηρός όταν χρειαζόταν, πρώτα-πρώτα με τον εαυτό . Είχαμε άριστες οικογενειακές σχέσεις που σφυρηλατήθηκαν στη διάρκεια του χρόνου.
Για όλα τα παραπάνω και για άλλα ακόμα που δεν αναφέρω εδώ (π.χ. τη συνδικαλιστική και πολιτική του δράση, κ.ά.) ο Αλέκος χαίρει της εκτίμησης όλων των συναδέλφων στην πολεοδομική οικογένεια και γενικότερα στο χώρο των τεχνικών επιστημόνων. Για το λόγο αυτό το ΤΕΕ, ο ΣΑΔΑΣ, ο ΣΕΠΟΧ θα πρέπει να κάνουν κάτι για να τιμήσουν τη μνήμη του.
Στη δική μας μνήμη θα μένει πάντα.
Κεφαλονιά – Αθήνα 20-10-2023
Ηλίας Μπεριάτος
Μπορείτε να δείτε τα σημειώματα στο ακόλουθο λινκ:
ΜΝΗΜΗ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΑΡΑΒΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΙ ΑΛΕΚΟΥ ΠΑΝΤΑΖΗ