Συντάκτης: sepox

Μπορείτε να δείτε το αίτημα του ΣΕΠΟΧ και στο ακόλουθο λινκ:

ΑΙΤΗΜΑ ΣΕΠΟΧ ΓΙΑ ΝΕΑ ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΤΠΣ

Ο ΣΕΠΟΧ, ως τακτικό μέλος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Πολεοδόμων-Χωροτακτών ECTP-CEU (European Council of Spatial Planners-Conseil Européen des Urbanistes), συμμετείχε στη Γενική Συνέλευση του ECTP-CEU και στο συνέδριο με θέμα ‘Spatial Planning Governance for the 21st Century’, που διοργανώθηκαν στη Βαλέτα της Μάλτας στις 21 και 22 Μαΐου.

Στο πλαίσιο της Γενικής Συνέλευσης, από πλευράς του ΣΕΠΟΧ συμμετείχαν διαδικτυακά οι Λουκάς Τριάντης και Σοφία Τσάδαρη, που συνέβαλαν στη συζήτηση γύρω από οργανωτικά θέματα και τις αντιπροσωπεύσεις του Συμβουλίου σε διεθνείς οργανισμούς και φόρα, καθώς και την αξιολόγηση των νέων υποψήφιων μελών-ενώσεων. Ακολούθησαν οι συζητήσεις για την αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων του σχεδιασμού και της κατασκευής και τη Διακήρυξη της Συμμαχίας Baukultur του Νταβός, για το Νέο Ευρωπαϊκό Bauhaus, καθώς και για τις εσωτερικές ομάδες εργασίας (για τη μετανάστευση και τη στήριξη των Ουκρανών πολεοδόμων-χωροτακτών).

Στο συνέδριο της επόμενης ημέρας συζητήθηκαν κρίσιμα ζητήματα χωρικής διακυβέρνησης και σχεδιασμού στον 21ο αι. με ενδιαφέρουσες παρουσιάσεις από τις εμπειρίες διαφορετικών μελών-ενώσεων του Συμβουλίου. Από πλευράς του ΣΕΠΟΧ συμμετείχαν διαδικτυακά οι Λουκάς Τριάντης, Σοφία Τσάδαρη και Μαίρη Ζήφου.

Ο ΣΕΠΟΧ ανταποκρίθηκε θετικά στην πρόσκληση της διοίκησης του ECTP-CEU προκειμένου να συμμετέχει στην επόμενη Γενική Συνέλευση που θα πραγματοποιηθεί στη Νάπολη της Ιταλίας στο τέλος του 2023, παράλληλα με τη 14η Μπιενάλε ‘Town and town planners’ (που είχε αναβληθεί λόγω πανδημίας), το 13ο Grand Prix και το 12ο εργαστήριο των Νέων Πολεοδόμων-Χωροτακτών.

Σε συνέχεια του εγγράφου με Θέμα: Αίτημα παροχής πληροφοριών σχετικά με τις καθυστερήσεις στην κατάρτιση των Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων( Απ11/1.06.2023), που απηύθυνε ο ΣΕΠΟΧ προς:

1.            DG ENV D1 UNIT LAND USE, Ηead of Unit Mr.Ion Codescu

2.            DG REGIO G3 UNIT CYPRUS GREECE Ηead of Unit Mr.Karsten Rasmussen ,

3.            Υπουργείο Oικονομικών – Eιδική Yπηρεσία Συντονισμού Ταμείου Ανάκαμψης

4.            Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα

λάβαμε την απάντηση με Αριθμ. Πρωτ.: ΥΠΕΝ/ΓΡΓΓΧΣΑΠ/63042/2488 «Απάντηση σε «αίτημα παροχής πληροφοριών σχετικά με τις καθυστερήσεις στην κατάρτιση των Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων».

Ο ΣΕΠΟΧ βρίσκεται  σε αναμονή απάντησης και από τους υπολοίπους αποδέκτες του αιτήματος μας.

Μπορείτε να δείτε την απάντηση του ΥΠΕΝ στο αίτημα του ΣΕΠΟΧ στον ακόλουθο σύνδεσμο:

ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΥΠΕΝ ΣΤΟ ΑΙΤΗΜΑ ΤΟΥ ΣΕΠΟΧ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΟΧΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΤΩΝ ΤΟΠΙΚΩΝ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ

Νέα προκήρυξη τεσσάρων ανοιχτών Αρχιτεκτονικών Διαγωνισμών Ιδεών από την ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΑΘΗΝΑΣ Α.Ε. για τέσσερις νέους σταθμούς μετρό. Περισσότερες πληροφορίες στους παρακάτω συνδέσμους:

1. Προκήρυξη του ανοιχτού Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού Ιδεών με τίτλο: «Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός Ιδεών για την Ανάπλαση του κοινόχρηστου χώρου και της ευρύτερης περιοχής του νέου σταθμού Μετρό Ακαδημία»
2. Προκήρυξη του ανοιχτού Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού Ιδεών με τίτλο: «Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός Ιδεών για την Ανάπλαση του κοινόχρηστου χώρου και της ευρύτερης περιοχής του νέου σταθμού Μετρό Αλεξάνδρας»
3. Προκήρυξη του ανοιχτού Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού Ιδεών με τίτλο: «Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός Ιδεών για την Ανάπλαση του κοινόχρηστου χώρου και της ευρύτερης περιοχής του νέου σταθμού Μετρό Δικαστήρια»
4. Προκήρυξη του ανοιχτού Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού Ιδεών με τίτλο: «Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός Ιδεών για την Ανάπλαση του κοινόχρηστου χώρου και της ευρύτερης περιοχής του νέου σταθμού Μετρό Κυψέλη»

Ο ΣΕΠΟΧ σας κοινοποιεί το αίτημά του για παροχή πληροφοριών σχετικά με τις καθυστερήσεις στην κατάρτιση των Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων:

 

Μπορείτε να δείτε το αίτημα του ΣΕΠΟΧ και στο ακόλουθο λινκ:

ΑΙΤΗΜΑ ΣΕΠΟΧ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΟΧΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΤΩΝ ΤΟΠΙΚΩΝ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ

Προκήρυξη τριών ανοιχτών Αρχιτεκτονικών Διαγωνισμών Ιδεών από την ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΑΘΗΝΑΣ Α.Ε. για τρείς νέους σταθμούς μετρό. Περισσότερες πληροφορίες στους παρακάτω συνδέσμους:

1. Προκήρυξη του ανοιχτού Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού Ιδεών με τίτλο: «Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός Ιδεών για την Ανάπλαση του κοινόχρηστου χώρου και της ευρύτερης περιοχής του νέου σταθμού Μετρό Κολωνάκι»
2. Προκήρυξη του ανοιχτού Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού Ιδεών με τίτλο: «Αρχιτεκτονικός διαγωνισμός ιδεών για την Ανάπλαση του κοινόχρηστου χώρου και της ευρύτερης περιοχής του νέου σταθμού Μετρό Εξάρχεια»
3. Προκήρυξη του ανοιχτού Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού Ιδεών με τίτλο: «Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός Ιδεών για την Ανάπλαση του κοινόχρηστου χώρου και της ευρύτερης περιοχής του νέου Σταθμού Μετρό Ευαγγελισμός»

Αδιέξοδα, αντιφάσεις και καθυστερήσεις

στον χωρικό σχεδιασμό

12 Μαΐου 2023

Ο ΣΕΠΟΧ κρίνει σκόπιμο να αναδείξει στην παρούσα συγκυρία ορισμένα σημεία κρίσιμης σημασίας για τον χωρικό σχεδιασμό, ανατρέχοντας στις εξελίξεις της τελευταίας τετραετίας, μιας περιόδου πλούσιας σε νομοθετική παραγωγή, αλλά και εφαρμογής αμφίβολων πρακτικών. Τα σημεία αυτά αφορούν συνοπτικά:

• Τις αντιφάσεις και τα αδιέξοδα γύρω από τις πολιτικές για την εκτός σχεδίου δόμηση.
• Τη στασιμότητα ως προς την προώθηση του Προγράμματος Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων και τις καθυστερήσεις στην προώθηση του ολοκληρωμένου χωρικού σχεδιασμού.
• Τη διεύρυνση και εμπέδωση πρακτικών σχεδιασμού κατ’ εξαίρεση.

1. Το αδιέξοδο της εκτός σχεδίου δόμησης

Η πρόσφατη απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας (υπ’ αριθμ. 176/2023) επιβεβαίωσε, με αφορμή την περίπτωση ακινήτου στην Πάτμο, ότι τα ακίνητα σε εκτός σχεδίου περιοχές οφείλουν να πληρούν την προϋπόθεση προσώπου σε κοινόχρηστο δρόμο, υφιστάμενο νομίμως, σωρευτικά με την προϋπόθεση του ελάχιστου εμβαδού των τεσσάρων στρεμμάτων.

Η απόφαση του ΣτΕ έφερε ξανά στο προσκήνιο μια σειρά από ζητήματα νομικού, ιδιοκτησιακού, οικονομικού και διοικητικού χαρακτήρα, για τα οποία  ΣΕΠΟΧ έχει επανειλημμένα τοποθετηθεί στο παρελθόν. Η απόφαση αυτή προκάλεσε τις αντιδράσεις οργανώσεων ιδιοκτητών ακινήτων, δικηγόρων, συμβολαιογράφων, μηχανικών και δημόσιων λειτουργών. Η συζητούμενη από το ΥΠΕΝ νομοθετική ρύθμιση για παρέκκλιση της νομοθεσίας και κατευνασμό των αντιδράσεων τελικά δεν κατατέθηκε. Οι πληροφορίες ότι κατά τόπου υπηρεσίες δόμησης ερμηνεύουν κατά το δοκούν τη νομοθεσία για την εκτός σχεδίου δόμηση, σε συνδυασμό με τις διαπιστωμένες μεγάλης κλίμακας παρανομίες στη δόμηση στη Μύκονο και άλλες περιοχές τουριστικού ενδιαφέροντος, όσο και τα σχετικά περιστατικά ανομίας που βρίσκονται στην επικαιρότητα, συγκροτούν συνολικά μια εικόνα εκτός ελέγχου για την εκτός σχεδίου δόμηση. Η εικόνα αυτή επιδεινώνεται ταχύτατα λόγω των μεγάλων υπερβολών στην υπόσκαφη δόμηση, όπως έχουν προκύψει από την πριμοδότηση δόμησης που δίνει ο Νέος Οικοδομικός Κανονισμός και των εντεινόμενων πιέσεων για τουριστική ανάπτυξη κάθε τύπου και κλίμακας, σε όποιο κομμάτι του νησιωτικού και παράκτιου χώρου έχει μείνει ακόμα αδόμητο.

Ο ν. 4759/2020 για τον «Εκσυγχρονισμό της χωροταξικής και πολεοδομικής νομοθεσίας», στην αρχή της τρέχουσας κυβερνητικής περιόδου, έκανε ένα πρώτο βήμα για την κατάργηση των παρεκκλίσεων στην εκτός σχεδίου δόμηση για γήπεδα μικρότερα των τεσσάρων στρεμμάτων. Όμως, όταν το 2022 παρήλθε η προθεσμία των δύο ετών, δόθηκαν παρατάσεις για δυνατότητα δόμησης για τα εκτός σχεδίου «μικρά οικόπεδα», για δήλωση αυθαιρέτων κτισμάτων, που βρίσκονται σε δάση και δασικές εκτάσεις στο σύστημα του Κτηματολογίου και για υποβολή δικαιολογητικών σε εκκρεμείς υπαγωγές αυθαιρέτων κτισμάτων.

Οι εξαγγελλόμενες από το 2021 αυτοτελείς πολεοδομικές μελέτες για την αναγνώριση και το χαρακτηρισμό του δικτύου κοινόχρηστων οδών σε εκτός σχεδίου περιοχές, ανά Δημοτική Ενότητα, έχουν καθυστερήσει δραματικά. Ορατό μάλιστα είναι το αδιέξοδο στην περίπτωση που προχωρήσουν οι μελέτες αυτές χωρίς να έχει ολοκληρωθεί ο πολεοδομικός σχεδιασμός, στην ουσία προκαταβάλλοντάς τον. Κάτι τέτοιο θα σημάνει την περαιτέρω εντατικοποίηση της εκτός σχεδίου δόμησης, εξασφαλίζοντας δικαιώματα δόμησης για έναν ανυπολόγιστο αριθμό εκτός σχεδίου γηπέδων σε όλη την επικράτεια, με εν δυνάμει καταστροφικές συνέπειες για το περιβάλλον και τη βιώσιμη χωρική ανάπτυξη.

Ταυτόχρονα, είναι χαρακτηριστική η αδυναμία της χώρας να ολοκληρώσει το εθνικό κτηματολόγιο και το δασολόγιο, ενώ παρατηρούνται καθυστερήσεις στις διαδικασίες κύρωσης των δασικών χαρτών. Στα παραπάνω, προστίθενται νομοθετήματα της τελευταίας περιόδου, που κινούνται σε κατεύθυνση αντίθετη ως προς την προστασία του περιβάλλοντος, τη βιώσιμη ανάπτυξη και την ορθολογική οργάνωση του χώρου. Υπενθυμίζονται ενδεικτικά: διατάξεις που κατά καιρούς επιχειρούν να αποδυναμώσουν το καθεστώς προστασίας των περιοχών Natura 2000 παρά τις καταδίκες της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (από τον ν. 4685/2020 για τον «Εκσυγχρονισμό της περιβαλλοντικής νομοθεσίας» μέχρι τις διατάξεις που τελικά αποσύρθηκαν από πολυνομοσχέδια τον Ιούλιο του 2022 και ξανά τον Μάρτιο του 2023). Επιπλέον, διατάξεις που επιβαρύνουν την εκμετάλλευση του αιγιαλού, ή άλλες που επιχειρούν να επαναφέρουν την οριοθέτηση οικισμών χωρίς προεδρικό διάταγμα. Αξίζει να σημειωθούν και διατάξεις ως προς τα δάση και τις δασικές εκτάσεις όπως ο αποχαρακτηρισμός αναδασωτέων εκτάσεων, που έχουν κριθεί από τα αρμόδια δασαρχεία (ν. 4986/2022), οι εγκύκλιοι του ΥΠΕΝ για τους δασωμένους αγρούς και τα δικαιώματα κυριότητας του Δημοσίου, ή και η δια νόμου κατοχύρωση μη δασικού χαρακτήρα περιοχών με παράκαμψη των θεσμοθετημένων διαδικασιών των δασικών χαρτών (περίπτωση πυρόπληκτης περιοχής της Ανατολικής Αττικής, προσθήκες στον ν. 4626/2019). Η πρόσφατη απόφαση του ΣτΕ (υπ’ αριθμ. 725/2023) που κρίνει ως μη δασικές τις φρυγανώδεις εκτάσεις, εντείνει περαιτέρω την ανησυχία μας για την προστασία του περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας και τη διαφύλαξη της γης ως πόρου απέναντι στην εκτός σχεδίου δόμηση.

Πάγια θέση του ΣΕΠΟΧ είναι η κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης, ως ένα πρόβλημα που διαχρονικά υπονομεύει την ορθολογική ανάπτυξη του περιαστικού και εξωαστικού χώρου και την προστασία του περιβάλλοντος στην Ελλάδα. Ο ΣΕΠΟΧ συντάσσεται με τις συνταγματικές επιταγές και τη νομολογία του ΣτΕ, που ορίζουν ότι οι εκτός σχεδίου περιοχές δεν έχουν προορισμό καταρχήν τη δόμηση, ή την τουριστική εκμετάλλευση, πολύ δε περισσότερο στην τρέχουσα συγκυρία των περιβαλλοντικών προκλήσεων και της κλιματικής αλλαγής. Από τη θέση αυτή, ο ΣΕΠΟΧ εκφράζει την έντονη αντίθεσή του στις παλινωδίες ως προς τις πολιτικές που ασκούνται για τη δόμηση, τον σχεδιασμό και την περιβαλλοντική προστασία και στα αντιφατικά μηνύματα, που η πολιτεία συνεχίζει να στέλνει στην κοινωνία.

2. Στασιμότητα στα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια

Το Πρόγραμμα Πολεοδομικών Μεταρρυθμίσεων, που προβλέπει την εκπόνηση Τοπικών και Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΤΠΣ και ΕΠΣ), κ.ά., για το μεγαλύτερο μέρος της επικράτειας, με πάνω από 220 μελέτες και χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, βρίσκεται σε καθεστώς επικίνδυνης στασιμότητας.

Ο ΣΕΠΟΧ, αντιμετώπισε καταρχήν θετικά την ανακοίνωση του ΥΠΕΝ (Ιούνιος 2020) για την ολοκλήρωση του πολεοδομικού σχεδιασμού της χώρας μέσω Προγράμματος εκπόνησης Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων, σε συνέχεια προγενέστερης πρωτοβουλίας του ΥΠΕΝ (Απρίλιος 2019) να καλυφθούν οι Δήμοι της χώρας με Τοπικά Χωρικά Σχέδια. Εξαρχής όμως ο ΣΕΠΟΧ είχε διατυπώσει τις αντιρρήσεις του με κύρια σημεία αιχμής ότι ο τοπικός σχεδιασμός θα όφειλε να ολοκληρώνεται στο επίπεδο του Καλλικρατικού Δήμου και όχι της Δημοτικής Ενότητας, αλλά και ως προς το νέο ενισχυμένο ρόλο που αποδίδεται στο ΤΕΕ ως προς την ανάθεση και την παρακολούθηση των μελετών. Εξέφρασε επίσης εξαρχής ανησυχίες όσον αφορά στα μεγέθη του εγχειρήματος και στην απαιτούμενη ποιότητα του αποτελέσματος σε συνάρτηση με το διατιθέμενο επιστημονικό δυναμικό και τις υποστελεχωμένες δημόσιες δομές υποστήριξης. Επιπλέον, συνέβαλε με προτάσεις για τη διασφάλιση της ποιότητας των μελετητικών εργασιών, για τα γραφεία μελετών και τους μελετητές χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού, για το μητρώο αξιολογητών, για τις προδιαγραφές και τις διαδικασίες έγκρισης των μελετών.

Δυστυχώς, η τρέχουσα κυβερνητική περίοδος φτάνει στο τέλος της, χωρίς να έχει ουσιαστικά ξεκινήσει η ανάθεση των μελετών. Μέχρι σήμερα έχουν προχωρήσει λίγοι κύκλοι προκηρύξεων, που σωρευτικά αθροίζουν πολύ λιγότερες μελέτες από τις προαναγγελθείσες και με πολύμηνες καθυστερήσεις ως προς τον αρχικό προγραμματισμό. Οι ιδιαίτερα αργοί ρυθμοί, οι αστοχίες και οι αντιφάσεις που έχουν ήδη διαπιστωθεί ως προς τον σχεδιασμό του Προγράμματος επιβεβαιώνουν την ανησυχία μας και οδηγούν μετά από τέσσερα χρόνια σε μια επικίνδυνη συνθήκη στασιμότητας, εγείροντας περαιτέρω σοβαρούς προβληματισμούς ως προς την προοπτική των αναθέσεων, την έγκαιρη εκπόνηση, την τήρηση των προθεσμιών του Προγράμματος και τον ορίζοντα ολοκλήρωσης 2025. Τα ασφυκτικά πλέον χρονικά περιθώρια δημιουργούν ένα πλαίσιο υλοποίησης, που φαίνεται διάτρητο ως προς τις δυνατότητες ουσιαστικής επεξεργασίας και τη διασφάλιση της ποιότητας του χωρικού σχεδιασμού. Αναπάντητα ερωτήματα παραμένουν ως προς τον επαυξημένο ρόλο του ΤΕΕ (και την επί της ουσίας μεταβίβαση σε αυτό κρίσιμων αρμοδιοτήτων του ΥΠΕΝ), όπως επίσης και το ρόλο της Διοίκησης εν γένει και των Δήμων ως προς την εκπόνηση, την αξιολόγηση και την επίβλεψη των μελετών. Παράλληλα υπενθυμίζεται ότι η Διοίκηση δεν έχει καταφέρει να ολοκληρώσει ούτε τις Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες (ΕΠΜ), οι οποίες εμπεριέχουν σημαντικό κομμάτι χωροταξικής οργάνωσης, μέσω του καθορισμού χρήσεων γης, για τις προστατευόμενες περιοχές του δικτύου Natura 2000.

3. Εμπέδωση του κατ’ εξαίρεση χωρικού σχεδιασμού

Η πρόσφατη εξέλιξη της δημιουργίας μιας «πολεοδομίας για τον τουρισμό» αποτελεί ένα ακόμα βήμα προς την απορρύθμιση του συστήματος χωρικού σχεδιασμού, της αποσπασματικότητας και του κατακερματισμού του, σε μια συνθήκη όπου οι εξαιρέσεις έχουν γίνει ο κανόνας. Πρόκειται για μια ξεχωριστή υπηρεσία, ως μετεξέλιξη της Ειδικής Υπηρεσίας Προώθησης Τουριστικών Επενδύσεων (ΕΥΠΑΤΕ), που υπάγεται στο Υπουργείου Τουρισμού και αναλαμβάνει την αρμοδιότητα της έκδοσης και αναθεώρησης οικοδομικών αδειών για νέα ή υφιστάμενα μεγάλα ξενοδοχεία και εγκαταστάσεις (τουριστικά καταλύματα τεσσάρων ή πέντε αστέρων, δυναμικότητας άνω των 300 κλινών, εγκαταστάσεις ειδικής τουριστικής υποδομής, σύνθετα τουριστικά καταλύματα κ.ά.), με στόχο τη γρηγορότερη διεκπεραίωση. Στην περίπτωση αυτή, η εξαίρεση έγκειται στη δημιουργία ενός παράλληλου συστήματος αδειοδότησης (σε αναρμόδιο υπουργείο), το οποίο παρακάμπτει τις τοπικές Υπηρεσίες Δόμησης (ΥΔΟΜ)και την (υπό δημιουργία;) Κεντρική Υπηρεσία Δόμησης στο ΥΠΕΝ (ΚΥΔΟΜ).

Πολλές περιπτώσεις της τελευταίας περιόδου καταδεικνύουν τη διεύρυνση του κατ’ εξαίρεση σχεδιασμού σε διαφορετικές κλίμακες και με διαφορετικούς τρόπους. Ήδη από την αρχή της περιόδου, η κατάργηση της διαδικασίας υποχρεωτικής προέγκρισης για την εκπόνηση Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων (με το ν. 4759/2020 «Εκσυγχρονισμός της χωροταξικής και πολεοδομικής νομοθεσίας») αφαίρεσε ένα χρήσιμο για τη δημόσια διοίκηση εργαλείο, σε βάρος της επιστημονικής τεκμηρίωσης, της διαφάνειας, της διαβούλευσης και της προάσπισης του δημόσιου συμφέροντος.

Ως ιδιαίτερα δυσμενής εξέλιξη της τελευταίας περιόδου, τόσο σε πολεοδομικό-χωροταξικό όσο και σε συμβολικό επίπεδο, σημειώνεται η αιφνιδιαστική και μηδέποτε τεκμηριωθείσα απόφαση για τη δημιουργία Κυβερνητικού Πάρκου στο ακίνητο της ΠΥΡΚΑΛ στο Δήμο Δάφνης-Υμηττού με την απομάκρυνση μεγάλου μέρους της δημόσιας διοίκησης από το κέντρο της Αθήνας. Όπως επισήμανε ο ΣΕΠΟΧ τόσο αμέσως μετά την ανακοίνωση αυτής της βαρύνουσας σημασίας απόφασης (Απρίλιος 2021), όσο και αργότερα σε κοινή συνέντευξη τύπου με την ΕΛΛΕΤ και τον ΣΕΜΠΧΠΑ (Δεκέμβριος 2021) πρόκειται για μια εξαίρεση, που παρακάμπτει τον υπερκείμενο χωροταξικό σχεδιασμό περιφερειακού επιπέδου (το ισχύον Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας-Αττικής 2021), χωρίς τεκμηρίωση της σκοπιμότητας και των σύνθετων επιπτώσεων του έργου τόσο στο χώρο υποδοχής όσο και στο χώρο απομάκρυνσης, δηλαδή στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας.

Οι πρακτικές εξαίρεσης στα θέματα του σχεδιασμού έγιναν εμφανείς σε μια σειρά προωθούμενων έργων από την κεντρική διοίκηση, ή την τοπική αυτοδιοίκηση όπως, μεταξύ άλλων, το έργο της επέκτασης του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, οι επεμβάσεις διαμορφώσεων στην Ακρόπολη και η αναβάθμιση πράσινων και δημόσιων χώρων μέσω ασυντόνιστων και κατά περίπτωση, χορηγιών ιδιωτικών φορέων (όπως για παράδειγμα στο Δήμο Αθηναίων η πλατεία Ομόνοιας, ο Λόφος του Στρέφη, ο «Μεγάλος Περίπατος της Αθήνας» κ.ά.). Επιπλέον, όπως έχει επισημάνει σε σχετικές ανακοινώσεις του ο ΣΕΠΟΧ κατά την τελευταία περίοδο, το κολοσσιαίο έργο της νέας αστικής ανάπτυξης στο Μητροπολιτικό Πόλο Ελληνικού-Αγίου Κοσμά  εγείρει σοβαρούς προβληματισμούς ως προς τις περαιτέρω εξαιρέσεις και παρεκκλίσεις που θεσμοθετήθηκαν, τη διανομή του ακινήτου, το καθεστώς των κοινόχρηστων και κοινωφελών χώρων, την πρόσβαση στο Μητροπολιτικό Πάρκο και το Παραλιακό Μέτωπο, με τον ορατό κίνδυνο σημαντικό τμήμα του να εξελιχθεί σε περίκλειστη πολυτελή κοινότητα. Αντίστοιχα αποσπασματικές «επενδυτικο-αναπτυξιακές» πρωτοβουλίες παρατηρούνται στην Θεσσαλονίκη, μια πόλη με το αρχαιότερο σε ισχύ Ρυθμιστικό Σχέδιο (1985) στη χώρα μας, όπου περισσότερα από 12 ΕΠΣ, βρίσκονται σε διάφορα στάδια ωριμότητας.

Η περίοδος ολοκληρώνεται με μια ακόμη δυσοίωνη εξέλιξη ως προς τα ζητήματα του δημόσιου χωρικού σχεδιασμού, η οποία αφορά την περίπτωση του Προγράμματος ανασυγκρότησης της Βόρειας Εύβοιας μετά την καταστροφική πυρκαγιά του Αυγούστου 2021 (παράδοση μελετών Ιανουάριος 2023). Πρόκειται για μια διεύρυνση του κατ’ εξαίρεση σχεδιασμού στο βαθμό που προωθούνται μελέτες από επιτροπή ιδιωτών και εκπονούνται μέσω μελετητικών γραφείων δικής τους επιλογής κατά βούληση και, στη συνέχεια, προσφέρονται υπό μορφή δωρεάς στη Διοίκηση. Τα νομοθετικά και συνταγματικά προβλήματα της εξέλιξης αυτής συζητήθηκαν εξάλλου σε πρόσφατη ημερίδα στο ΕΜΠ για την ιδιωτικοποίηση του χωρικού σχεδιασμού, την οποία διοργάνωσαν το Επιμελητήριο Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος, το Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος και το Εργαστήριο Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικής Ανάπτυξης, Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ, Μάρτιος 2023.

Για τα ζητήματα αυτά, ο ΣΕΠΟΧ τονίζει την ανάγκη διαφάνειας στους όρους σύμπραξης μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα και της σαφήνειας των ρόλων, ώστε να εξασφαλίζεται η υπευθυνότητα και η λογοδοσία της Διοίκησης καθώς και η απαραίτητη διαφάνεια έναντι του κοινωνικού συνόλου. Επιπλέον υπογραμμίζει την ανάγκη εμπιστοσύνης στις προβλεπόμενες από το νόμο θεσμικές διαδικασίες που αφορούν την προκήρυξη, ανάθεση και υλοποίηση μελετών, καθώς και στη συμβολή επιστημονικών και επαγγελματικών συλλόγων. Τέλος, ο ΣΕΠΟΧ υποστηρίζει ότι οι εμπειρίες εφαρμογής του κατ’ εξαίρεση σχεδιασμού και η συγκυρία της εκπόνησης των Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων είναι κατάλληλη για να συζητηθεί σε νέα βάση ο έλεγχος και ο περιορισμός του κατ’ εξαίρεση σχεδιασμού και να ενισχυθεί η δημόσια διαβούλευση ως βασική προϋπόθεση για την επίτευξη κοινωνικής συναίνεσης και την αποτελεσματικότητα του σχεδιασμού.

Θα πρέπει μάλιστα να υπογραμμιστεί ότι, αν και καθ’ όλη την τελευταία περίοδο η χώρα βρισκόταν εκτός των συνθηκών κατεπείγοντος της μνημονιακής εποπτείας, η Διοίκηση πολύ συχνά κατέφυγε σε πρακτικές κακής νομοθέτησης, όπως η συνεχιζόμενη θέσπιση παρεκκλίσεων, η προσθήκη ρυθμίσεων σε τελείως διαφορετικής θεματολογίας νομοσχέδια και νομοσχέδια αναρμόδιων υπουργείων, συχνά χωρίς να έχει προηγηθεί η ελάχιστη έστω δημόσια διαβούλευση, η ελλιπέστατη τεκμηρίωση και αιτιολόγηση των προτεινόμενων διατάξεων, η εισαγωγή διατάξεων με πρόδηλο φωτογραφικό χαρακτήρα και οι ελάχιστες χρονικά, έως ανύπαρκτες, προθεσμίες κατάθεσης σχολίων. Οι προβληματικές αυτές πρακτικές, που δυστυχώς τείνουν να παγιωθούν, συμβάλλουν στην αποσάθρωση του θεσμικού πλαισίου, επιφέροντας ανυπολόγιστα δυσμενείς συνέπειες και απαξιώνοντας κραυγαλέα τη δημόσια διαβούλευση.

* * *

Ο ΣΕΠΟΧ διαπιστώνει ότι η τελευταία κυβερνητική περίοδος ολοκληρώνεται με αδιέξοδα, αντιφάσεις και καθυστερήσεις στη διαχείριση των ζητημάτων του χωρικού σχεδιασμού. Η εφαρμογή του τελεί υπό διαρκή καθυστέρηση, το θεσμικό του πλαίσιο αλλά και τα εργαλεία του αποδυναμώνονται διαρκώς, ενώ ακόμα και η άσκηση του μελετητικού επαγγέλματος βάλλεται σε κρίσιμες πτυχές της. Πολλά ζητήματα που αφορούν τόσο στην πολιτική όσο και στην εφαρμογή του χωρικού σχεδιασμού έχουν περιπλεχθεί, επιδεινωθεί, ή παραμένουν σε εκκρεμότητα.

Καθίσταται πλέον επιτακτική η ανάγκη για μια συνολική, αποτελεσματική και χωρίς πολιτικές σκοπιμότητες αντιμετώπιση των κρίσιμων αυτών ζητημάτων, τα οποία θα πρέπει να είναι ψηλά στην ατζέντα της νέας κυβέρνησης.

Το ΔΣ του ΣΕΠΟΧ

Μπορείτε να δείτε το υπόμνημα του ΣΕΠΟΧ και στο ακόλουθο λινκ

ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΣΕΠΟΧ ΓΙΑ ΤΟΝ ΧΩΡΙΚΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ

Ο ΣΕΠΟΧ σας κοινοποιεί το Δελτίο Τύπου για την εκδήλωση:

«Η Ιδιωτικοποίηση του Χωρικού Σχεδιασμού»

Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε η ημερίδα «Η Ιδιωτικοποίηση του Χωρικού Σχεδιασμού» την Πέμπτη 30 Μαρτίου 2023 στην Αίθουσα Τελετών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, με αντικείμενο τα νέα νομικά και επιστημονικά ζητήματα που γεννά το πρόσφατο φαινόμενο της δωρεάς προς το κράτος χωρικών μελετών και σχεδίων που έχουν καταρτίσει ιδιώτες.

Η ημερίδα διοργανώθηκε από το Επιμελητήριο Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος σε συνεργασία με το Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος και το Εργαστήριο Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικής Ανάπτυξης του Τομέα Πολεοδομίας και Χωροταξίας της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.

Η κα Μαρία Καραμανώφ, Πρόεδρος του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος, Αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας ε.τ., στην εισήγησή της υπογράμμισε ότι το φαινόμενο της υπαγωγής του χωρικού σχεδιασμού στη λογική και τις πιέσεις των ιδιωτικών συμφερόντων δεν είναι νέο στη χώρα. Μετά το 2010 όμως, η οικονομική κρίση έδωσε σε κάθε είδους επενδυτικά συμφέροντα τη μεγάλη ευκαιρία να εξασφαλίζουν, με τη συναίνεση του νομοθέτη, τα χωρικά και πολεοδομικά σχέδια της προτίμησής τους, κατά παράβαση όλων των αρχών του επιστημονικού χωρικού σχεδιασμού. Τα τελευταία χρόνια το φαινόμενο έχει εξελιχθεί περαιτέρω με μια νέα πρακτική, τη δωρεά προς το κράτος χωροταξικών σχεδίων όλων των επιπέδων, τα οποία έχουν εκπονήσει με δική τους πρωτοβουλία και δικά τους κριτήρια οι ίδιοι οι δωρητές, προκειμένου αυτά να εγκριθούν και να υλοποιηθούν. Με αφορμή τρεις χαρακτηριστικές περιπτώσεις, τη Βόρεια Εύβοια, το Λόφο του Στρέφη και το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, η εισήγηση εστίασε στα προβλήματα που γεννά η πρακτική αυτή σε σχέση τόσο με το Σύνταγμα όσο και με το ενωσιακό δίκαιο των Δημοσίων Συμβάσεων.

Η κα Σοφία Αυγερινού-Κολώνια, Ομότιμη Καθηγήτρια ΕΜΠ, Πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Πολεοδόμων & Χωροτακτών (ΣΕΠΟΧ), υπογράμμισε ότι το θεσμικό πλαίσιο χωρικού σχεδιασμού, με τους αλλεπάλληλους νόμους της τελευταίας τετραετίας, ενισχύει και προτεραιοποιεί τα Ειδικά Σχέδια έναντι του ευρύτερου τοπικού και υπερκείμενου σχεδιασμού.  Παράλληλα, οι Ολοκληρωμένες Χωρικές Επενδύσεις (ΟΧΕ) και τα έργα Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης (ΒΑΑ), που υπαγορεύονται από το Εταιρικό Σύμφωνο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΣΠΑ), διαμορφώνουν χωρικές πραγματικότητες ανεξάρτητα από τον υφιστάμενο χωρικό σχεδιασμό. «Υιοθεσίες» δημοσίων χώρων και «δωρεές μελετών» διαμορφώνουν επίσης νέα πρότυπα συνεργασίας δημοσίου και ιδιωτικού τομέα με συνοπτικές διαδικασίες χωρίς την απαιτούμενη διαφάνεια, τη διαβούλευση με τους ενδιαφερομένους και κυρίως το κοινό. Όπως φαίνεται, ο χώρος σχεδιάζεται από ιδιωτικές πρωτοβουλίες από τη μεγάλη ως τη μικρή κλίμακα, την πόλη και τα κτίρια. Αν το φαινόμενο αυτό δεν τεθεί έγκαιρα υπό έλεγχο, κάθε πρωτοβουλία αναπτυξιακού βιώσιμου σχεδιασμού δεν θα μπορεί να πραγματοποιηθεί.

Η κα Ρένα Κλαμπατσέα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΕΜΠ και Κοσμήτορας Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχ. ΕΜΠ, μιλώντας παρουσίασε τον χωρικό σχεδιασμό ως ένα πεδίο συζήτησης, πολιτικής αντιπαράθεσης με πολλές πτυχές. Έθεσε το ερώτημα «Από ποιόν, για ποιόν και για ποιά γίνεται αυτός o σχεδιασμός, ποιό είναι το αντικείμενο του;» Είχε την πεποίθηση, όπως χαρακτηριστικά τόνισε, ότι αυτό οφείλει να είναι μία δημόσια πολιτική. Δεκαετίες όμως τώρα συμβαίνει μία διολίσθηση με κορύφωση την εποχή της οικονομικής κρίσης. Η βάση του προβλήματος βρίσκεται στον τρόπο με τον οποίο παράγεται ο χώρος. Η ιδιωτικοποίηση επιχειρείται σε όλες τις κλίμακες με «ευφυείς» τρόπους και πολλές «κατ’ εξαίρεση» περιπτώσεις που στην πραγματικότητα παρακάμπτουν ευθέως τον δημόσιο χωρικό σχεδιασμό. Μετετράπη, έτσι, το θεσμικό αυτό εργαλείο σε ένα όχημα για να κάνει κανείς τον «δικό του» χωρικό σχεδιασμό. Έτσι εκχωρείται ο σχεδιασμός του χώρου στις πόλεις ή στην ύπαιθρο. Οι επιλογές αυτές δίνουν προνόμια, μετατρέπουν τη σχεδιαστική διαδικασία σε έναν μηχανισμό που διαμορφώνει προνομιακές σχέσεις στον χώρο χωρίς αξιολόγηση, ανάλυση και διαβούλευση, αντί να περιφρουρούν τον δημόσιο χαρακτήρα. Έκλεισε την ομιλία της σημειώνοντας πως η ημερίδα έκανε ένα βήμα στον επιστημονικό διάλογο για αυτό το σημαντικό θέμα.

Ο κ. Λουκάς Τριάντης, Επίκουρος Καθηγητής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, στην εισήγησή του με τίτλο «Ξανασυζητώντας το δημόσιο ρόλο του χωρικού σχεδιασμού – Συναρτήσεις της ιδιωτικοποίησης με ζητήματα ανισότητας και τρωτότητας», φώτισε όψεις της ιδιωτικοποίησης του χωρικού σχεδιασμού που παραμένουν ως ένα βαθμό σκοτεινές, υποστηρίζοντας ότι ο ειδικός, κατ’ εξαίρεση, ιδιωτικοποιούμενος σχεδιασμός παράγει, αναπαράγει ή εντείνει με άμεσους ή έμμεσους τρόπους την ανισότητα και την τρωτότητα στο χώρο. Η σημερινή συγκυρία της «πολυκρίσης» σε παγκόσμιο επίπεδο καθώς και οι διαπιστωμένες πλέον αντιφάσεις (επιστημονικές, νομικές, διοικητικές, τεχνικές) του εγχειρήματος της ιδιωτικοποίησης του χωρικού σχεδιασμού στην Ελλάδα, ωθούν σε αναστοχασμό υπέρ ενός δημόσιου σχεδιασμού/προγραμματισμού με παρεμβατικό, κατανεμητικό και αναδιανεμητικό ρόλο που θα αμβλύνει τις σημερινές τάσεις, ανοίγοντας νέες προοπτικές.

Η κα Αιμιλία Χρονοπούλου, MSc Αρχιτέκτων, ΥΔ ΕΜΠ, εστίασε στην ιδιωτικοποίηση του χωρικού σχεδιασμού μέσω της περίπτωσης του Σχεδίου Ανασυγκρότησης της Βόρειας Εύβοιας, σημειώνοντας: «Οι διαδικασίες εκπόνησης του σχεδίου προσεγγίζονται ως ένα εγχείρημα περίφραξης τόσο της υλικής όσο και της άυλης αξίας και προοπτικής του χώρου, που οδηγεί σε φαινόμενα αναστολής του δικαιώματος χρήσης και παρουσίας αλλά και σε δομικές ανισότητες πρόσβασης στα χωρικά μέσα παραγωγής και αναπαραγωγής των εντόπιων κοινοτήτων. Ο ιδιωτικοποιημένος σχεδιασμός, που εφορμά από μια κατάσταση εξαίρεσης, παρουσιάζεται θεσμικά ως το όχημα υπέρβασης χρόνιων παθογενειών του χωρικού σχεδιασμού, υποκρύπτοντας διαδικασίες αναγωγής του βιωμένου χώρου σε επενδυτικό προϊόν έναντι ενός πεδίου ίσου δικαιώματος διαβίωσης».

Ακολούθησε παρέμβαση των κ.κ. Χούπα και Κατσικαβέλη και τοποθετήσεις του κοινού.

Στην εκδήλωση παρέστησαν ο επίτιμος Πρόεδρος του ΣτΕ κ. Σωτήρης Ρίζος, η τ. Κοσμήτορας της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχ. ΕΜΠ Καθηγήτρια Ελένη Μαΐστρου, δικαστές του ανώτατου δικαστηρίου και πολλοί πανεπιστημιακοί. Την παρακολούθησαν επίσης δεκάδες φοιτητές και φοιτήτριες.

Η εκδήλωση μεταδόθηκε με livestreaming από το κανάλι της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ στο YouTube. Την παρακολούθησαν, εκτός όσων παρέστησαν δια ζώσης, και περίπου χίλιοι θεατές στο διαδίκτυο. Είναι διαθέσιμη για παρακολούθηση στο: https://www.youtube.com/watch?v=QqjPgZf18HY

Πληροφορίες:

Επιμελητήριο Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητας, τηλ: 2103823850, info@environ-sustain.gr

Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος ΕΜΠ, τηλ: 2107723590

Ο ΣΕΠΟΧ σας κοινοποιεί την ανακοίνωσή του με αφορμή τη διαβούλευση του σχεδίου νόμου «Διατάξεις για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την προστασία του φυσικού και χωροταξικού περιβάλλοντος».

Διαβάστε την ανακοίνωση του ΣΕΠΟΧ στον παρακάτω σύνδεσμο:

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΟΥ ΣΕΠΟΧ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ «Διατάξεις για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την προστασία του φυσικού και χωροταξικού περιβάλλοντος»

Ο ΣΕΠΟΧ σας κοινοποιεί την ανακοίνωσή του με αφορμή τις νομοθετικές εξελίξεις ως προς την εκτός σχεδίου δόμηση.   Διαβάστε την ανακοίνωση του ΣΕΠΟΧ στον παρακάτω σύνδεσμο: ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΟΥ ΣΕΠΟΧ ΓΙΑ ΤΙΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΚΤΟΣ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΟΜΗΣΗ